De sportparadox: zijn sporters in topvorm vatbaarder voor ziekte?

Ongenaakbaar, onaantastbaar, onverwoestbaar, van een andere planeet: dat was Wout van Aert in de Tour de France. Daarover waren alle analisten het eens. Meteen na de Tour kregen we het nieuws dat Van Aert een simpele verkoudheid te pakken had – of moeten we zeggen dat de verkoudheid Van Aert te pakken had? De natourcriteria werden meteen op een laag pitje gezet en de Clásica San Sebastián werd van het programma geschrapt. In het Laatste Nieuws liet echtgenote Sara zelfs optekenen dat ze Wout ‘nog nooit zo ziek gezien had’.

Wout van Aert is niet de enige topsporter die net op het toppunt van zijn kunnen een kwaal oploopt. Dat is dan de zogenaamde sportparadox: uitgerekend als de sporter in topvorm is, is hij of zij vatbaarder voor ziekte. Wat zijn daar de mogelijke verklaringen voor en wat doe je eraan?

Voordelen van regelmatige lichaamsbeweging

Er wordt algemeen aangenomen dat regelmatige lichaamsbeweging met lichte tot matige intensiteit ons immuunsysteem verbetert. Talloze studies bewijzen de sterke impact van bewegen en sporten op onze weerstand. Lichaamsbeweging is een van de cruciale pijlers voor een gezonde levensstijl: het bevordert de cardiovasculaire gezondheid, verlaagt het risico op een te hoge bloeddruk en houdt het gewicht onder controle. Als ons lichaam in goede conditie verkeert, functioneert ons afweersysteem optimaal en biedt het bescherming tegen verschillende ziektes. Maar daarbij mogen we het belang van voldoende rust en goed herstel na de inspanning niet onderschatten.

Onderdrukt intensief sporten de weerstand?

Topsporters zoeken in de weken voor een belangrijke wedstrijd vaak nog meer hun grenzen op met een verhoging van de trainingsomvang of -intensiteit. Door de stress en de prestatiedruk wordt het stresshormoon cortisol aangemaakt, waarvan bekend is dat het de immuniteit onderdrukt.

Geruststellende resultaten van studies

Via studies is geprobeerd te achterhalen of te veel intensieve lichaamsbeweging op de een of andere manier het immuunsysteem tegenwerkt. Daarvoor werden bloed- en urinestalen van voor en na gematigde en intensieve trainingssessies vergeleken op onderdelen van het immuunsysteem, zoals cytokines, witte bloedlichaampjes en sommige antilichamen. Gematigde training zorgde voor een positieve immuunrespons en een tijdelijke stijging in de aanmaak van macrofagen, cellen die bacteriën aanvallen. Gedurende een aantal uren na de training circuleren de immuuncellen beter in het bloed. Bij regelmatig sporten wordt die verbetering zelfs permanent.

Duursporters blijken toch risico te lopen

Toch leverden de onderzoeken bewijs dat te intensief trainen het immuunsysteem juist kan verzwakken. Meer dan 90 minuten training aan een stuk kan tot 72 uur erna de weerstand verminderen. Vooral marathon- en triatlonatleten houden daar maar beter rekening mee.

De tijdelijke vermindering van de weerstand wordt veroorzaakt door de productie van verschillende hormonen die de immuniteit negatief beïnvloeden. De stresshormonen cortisol en adrenaline verhogen de bloeddruk en het cholesterolgehalte en onderdrukken het immuunsysteem. Dat effect wordt in verband gebracht met een verhoogde vatbaarheid voor infecties bij duursporters. Als je traint voor duursportwedstrijden moet je dus voldoende rust en herstel in je trainingsprogramma opnemen, zodat je immuunsysteem tijd heeft om zich te herstellen.

Zo werk je zelf aan je weerstand

Voldoende rust inbouwen is voor iedereen belangrijk, topsporter of niet. Zorg er dus in de eerste plaats voor dat je een goede nachtrust hebt en ontspan ook voldoende tussen alle sportactiviteiten door. Bouw je trainingsbelasting langzaam op in kleine stappen. Houd vroege symptomen van overtraining en ziekte in de gaten: vermoeidheid, prestatiedaling, een algemeen slecht gevoel. Doe geen zware training als die symptomen optreden. Vermijd alcohol en cafeïne. Een uitgebalanceerde voeding en na de training voldoende koolhydraten werken een vlugger herstel in de hand.

We hebben onder andere de vitamines A, B, C, E en vooral D broodnodig om ons immuunsysteem in topvorm te houden. Normaal gezien krijgen we die stoffen genoeg binnen via de voeding, maar bijvoorbeeld als we te weinig fruit kunnen eten, kan het zeker geen kwaad om aan te vullen in de vorm van supplementen.